‘‘Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi.’’
Trăng ở trên cao, nhưng trăng cũng ở dưới đáy bờ ao. Trăng trên cao và trăng ở bờ ao cũng là một ánh trăng. Tôi cầu Chúa trên cao, nhưng tôi cũng gặp gỡ Chúa nơi bờ ao tâm hồn. Tôi gọi Chúa là Ánh Trăng Tâm Linh.
Niềm vui của bờ ao là niềm vui có ánh trăng soi chiếu. Cái đẹp của dòng nước đêm trăng là cái đẹp nhờ ánh trăng rọi soi. Niềm vui của người Kitô hữu cũng là niềm vui cảm nghiệm được sự hiện diện của Thiên Chúa trong tâm hồn sâu thẳm. Vẻ đẹp của người Kitô là vẻ đẹp của ơn Trời thánh hoá. Cuộc gặp gỡ giữa một Thiên Chúa trên cao, và một bờ ao tâm hồn dệt nên một khúc Tình Thánh thật đẹp.
Trăng luôn mở lối tìm đến, không phân biệt chọn lựa bờ ao. Dù ao đục, ao trong, hay ao sâu ao cạn, trăng chẳng bao giờ chối từ ghé thăm. Cứ mỗi lần trăng lên, thì cũng là mỗi lần trăng ước mong dọi xuống, để bờ ao mỉm cười. Thiên Chúa cũng chẳng bao giờ phân biệt bờ ao tâm hồn của tôi. Dù ao tôi đục, dù ao tôi trong; dù ao tôi sâu, hay dù ao tôi cạn, Thiên Chúa vẫn đến, vẫn ở, và làm cho ao đời tôi chan chứa niềm vui.
Thi ca, âm nhạc đã dùng ánh trăng như nguồn sáng tác bất tận trong văn chương Việt Nam. Tôi cũng muốn tìm nơi đó một vẻ đẹp tâm linh. Sinh ra trong một làng quê nghèo với luỹ tre bờ ruộng, có hình ảnh ánh trăng bên luỹ tre xanh. Khi trăng lên cao, cũng là lúc trăng lặn xuống thật sâu trong dòng sông cô quạnh. Hình ảnh đó đã đi vào đời tôi như một kỷ niệm của tuổi ấu thơ.
Niềm vui của lũ trẻ miền quê là niềm vui mộc mạc đùa hát bên nhau dưới mỗi mùa trăng lên. Miền quê không có ánh điện như thị thành, chỉ luẩn quẩn bên những chiếc đèn dầu hiu hắt, nên mỗi khi trăng lên, nó đưa tuổi thơ ra khỏi cái hiu hắt của khói đèn, xoa dịu cái mỏi mệt của kiếp nghèo.
Rồi xa quê hương, tôi cảm thấy như mất mát cái êm đềm của một thời thơ trẻ. Mất đi cái thơ của những đêm trăng với những câu hò, câu hát của tuổi trẻ miền quê. Trên đường tìm về những kỷ niệm ấy, tôi may mắn gặp được Ánh Trăng Tâm Linh. Tôi đi tìm kỷ niệm, tôi gặp một mùa Trăng. Rồi Ánh Trăng soi dẫn, đưa tôi về kỷ niệm. Từng kỷ niệm có ánh sáng trên cao soi chiếu; từng kỷ niệm có Đấng trên cao dẫn lối soi đường.
Niềm tin của tôi hôm nay cũng được dệt nên từ những kỷ niệm đơn sơ ấy. Đức tin là một tổng hợp của kinh nghiệm và kỷ niệm. Kinh nghiệm hôm nay, ngày mai chỉ còn là kỷ niệm. Nhưng một niềm tin không xây trên kỷ niệm là niềm tin rỗng. Một niềm tin không dựa trên kinh nghiệm là niềm tin chao đao. Đi về kỷ niệm là đi về lối xưa, vậy mà lối xưa lại khơi dậy trong tim một dòng tâm tư cho hôm nay bước tới.
Ôn lại đời mình có khi vui sướng, nhưng cũng có lúc thật xót xa. Nên cần gẫm suy dưới ánh sáng tâm linh để cảm nghiệm được niềm an ủi xoa dịu. Bản chất của Trăng không những chỉ tạo nên vẻ đẹp, không những chỉ dẫn lối soi đường, nhưng còn xoa dịu, an ủi vỗ về.
Ao không đi tìm trăng, vì biết mình giới hạn, xấu xí. Nhưng trăng lại tìm đến với ao để kết giao tình đời. Đạo Kitô là đạo Mạc Khải từ trên cao. Nhưng Thiên Chúa của Kitô lại chẳng muốn sống ở trên cao: ‘‘ Vì loài người chúng tôi, Người đã từ trời xuống thế ’’ Câu tuyên xưng tôi vẫn ngâm nga mỗi tuần như một cảm nghiệm bởi lòng tin. Dù đời tôi tội lỗi, dù tâm tư ê chề, Trăng vẫn một mực ghé thăm.
Yêu thương là như thế. Không nhìn nhau với ánh mắt chê trách xét đoán, nhưng đón nhận tất cả trong con tim. Chúa không nhìn tôi như tôi hay nhìn về chính mình: cái nhìn của mặc cảm tự ti, rồi từ đó tôi nhìn Chúa cũng sợ hãi, xa cách. Ngài chấp nhận con người của tôi với tất cả bất toàn yếu đuối. Bờ ao đời tôi ngày nào đó có được trong hơn một tí, đó cũng là do ân sủng của màu Trăng Tâm Linh soi chiếu. Đừng vội kiêu hãnh với chút nước trong ao!
Tôi thường hay nói ‘‘trăng tàn’’ khi trăng khuất về đỉnh núi. Thực chất trăng chẳng bao giờ tàn. Trăng vẫn là ánh trăng vĩnh cửu. Có nhiều lúc tôi cảm thấy Chúa vắng bóng, tâm hồn cũng vọng lên tiếng nói của nghi nan: Có Chúa hay không ? Chúa ở đâu, sao Ngài để tôi cô đơn? Tôi thắc mắc, tôi nghi ngờ, nhưng Chúa vẫn hiện hữu. Cũng như tôi gọi ‘‘trăng tàn’’ nhưng thực chất trăng chẳng bao giờ tàn, chỉ khuất núi mà thôi.
Nghi nan là tín hiệu của một niềm tin đang hao mòn. Nhưng hao mòn của niềm tin không có nghĩa là mất đức tin. Niềm tin cũ phải bị hao mòn và chết đi bởi những nghi nan, để niềm tin mới bắt đầu bước tới, mạnh mẽ hơn, sâu sắc hơn và xác tín hơn. Mỗi một ngày, trong cơ thể cũng có bao nhiêu tế bào phải chết đi, để thay thế cho những tế bào sống sung mãn khác vươn lên. Niềm tin có lẽ cũng đi qua một quá trình tiến hoá như thế.
Có nhiều lần tôi cứ mãi băn khoăn, làm sao mình có thể cảm nghiệm được sự hiện diện của Thiên Chúa trong tâm hồn sâu thẳm? Bây giờ tôi hiểu. Chỉ có ân sủng mới giúp tôi cảm nghiệm. Trăng là ơn huệ. Chẳng ai có thể dùng Magic để kéo ánh trăng về nhưng trong cái bất lực ấy lại có cả một mùa hy vọng, vì mây đen cuộc đời không thể che mờ ánh trăng.
Vì thế, mỗi một mùa trăng lên, tôi lại nhớ tới Ánh Trăng Tâm Linh. Mỗi một lần nghe câu ca dao ngân nga:
‘‘Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi’’
Tôi lại nhớ đến cuộc hẹn hò ân tình giữa Thiên Chúa và bờ ao tâm hồn của mình, rồi cất tiếng thầm thì:
Cảm tạ Chúa đã cho tuổi thơ đời con những ánh trăng xinh và niềm vui mộc mạc bên luỹ tre xóm làng. Cảm tạ Chúa đã cho con Ánh Trăng Tâm Linh soi dẫn đời con trong dòng đời cô quạnh. Xin cho con biết giữ lại ánh Trăng Tâm Linh ấy nơi bờ ao tâm hồn.
Con không muốn đổ đi những ánh trăng đẹp, vì con biết ao đẹp chỉ là nhờ có Trăng. Đôi lúc vô tình, con cũng hành động như người con gái ấy, ‘‘Múc ánh trăng vàng đổ đi”. Nhưng con tin rằng, dù con có đổ đi một đời, thì nguồn trăng vẫn không bao giờ vơi cạn trong ao, nó chỉ làm cạn nước đời con thôi Chúa ơi.
Xin cho con biết giữ lại mãi vừa trăng vừa nước như một hẹn hò yêu thương, để ao đời con mỗi ngày được gạn bớt chất cặn của bùn lầy tội lỗi, cho những rong rêu ích kỷ càng ngày được vơi dần, để ao hồn con thêm trong, trong như ánh trăng từ trên cao soi chiếu.
Nguyễn Thảo Nam