Tôi chết được 25 năm rồi.  Hôm nay tôi trở lại tảo mộ lần thứ hai.  Tôi gọi là Ngày Lễ Bạc.

Sau khi chết được ba năm.  Tôi tảo mộ lần thứ nhất.  Lần đó tôi kể trong tập sách Cô Ðơn và Sự Tự Do, đoản khúc số 59.  Ngày đó mộ tôi không có hoa.  Không có ai đến mộ tôi cả.  Tôi đứng đó hồi hộp suốt buổi chiều. Mây xuống thấp, xám một hoàng hôn.  Rồi trời tắt nắng phía sau hàng cây.  Tôi còn nhớ rõ hôm ấy trời không gió.  Nghĩa trang im lìm.  Sau ba năm tôi chết, vẫn còn ít người nhớ và cầu nguyện cho tôi.  Nhưng không ai ra nhìn mộ tôi.

Tôi biết nếu trở lại vào năm sau thì cũng thế.  Thản nhiên như một cánh chuồn chuồn đậu hờ hững trên một bờ giậu thưa nào đó.  Không có gì hồi hộp nữa nên tôi không trở lại. Ðợi 25 năm sau.  Một kỷ niệm đặc biệt hơn.  Ngày Lễ Bạc.

Tôi đang đứng trong nghĩa trang, chỗ tôi đứng lần thứ nhất cách đây hơn 20 năm về trước.

Tên tôi vẫn còn.  Tên được khắc vào mộ đá.  Nhưng rêu lắm rồi, dơ bẩn nữa.  Mộ đá không còn sạch như ba năm sau khi tôi chết.  Bây giờ sần sùi, mốc rêu xanh.  Ngày xưa không có cây cổ thụ ở chỗ này. Họ trồng bao giờ thế?  Cả cái nghĩa trang này bây giờ cũng khác.  Ngôi mộ cạnh tôi không còn.  Họ bốc đem đi hồi nào mà bây giờ có một cái tên lạ hoắc.

Trên cành cây già, một loại côn trùng nào đó rỉ rả tiếng kêu cuối mùa.  Hôm nay cũng không có gió như lần trước.  Những chiếc lá lặng lẽ.  Nghĩa trang cũng yên tĩnh như ngày xưa.

Tôi đến gần mộ, nhìn xác tôi dưới đất sâu.  Chiếc quan tài gỗ mục từ bao giờ?  Ðất sập kín lẫn với xương.  Ðất dưới đó ẩm ướt.  Có bùn sền sệt.  Nước quanh năm.  Tôi không còn hình hài gì cả.  Có những con trùng trườn qua trườn lại trên khúc xương.  Người ta bảo trắng như xương.  Thật không phải thế, xương lấm dơ đen, rỗ những vết bọ ăn, bùn cắn chặt vào những kẽ nứt.  Bọ ăn làm các xương không còn nhẵn nhụi.  Chiếc sọ đầu còn nguyên vẹn hơn cả.  Hai cuồng mắt rất to.  Tôi nhìn xuống, chiếc sọ cũng giống như trăm nghìn chiếc sọ khác.  Tôi không thể phân biệt được.  Ngày còn sống, tôi băn khoăn về làn da.  Nhìn kìa!  Chỉ tuần lễ sau khi chết.  Nó rữa ra.  Ngày còn sống, tôi chải chuốt mái tóc.  Tôi tìm cách nhuộm cho người ta thấy mình trẻ.  Tôi băn khoăn về cái nhìn.  Tôi muốn chinh phục.  Bây giờ cái sọ trọc, rỗng, nhúc nhích loại giun nào trong đó?  Tôi đứng nhìn tôi, tôi nhìn sang tất cả những xác chung quanh và tôi sợ.  Tôi thấy xa lạ với chính mình.  Hình hài thân xác tôi đấy ư? Tôi đang mừng 25 năm, Lễ Bạc sao?  Còn đâu những lúc băn khoăn mùi nước hoa nào, Chanel số 5 hay 8?

Tôi biết chắc là không có ai đến mộ tôi 25 năm sau.  Tôi biết là không có hoa ở mộ.  Tôi không hồi hộp gì cả, tôi không chờ đợi gì cả khi trở về đây.  Kỷ niệm 25 năm ngày tôi chết là của riêng tôi. Hôm nay tôi có thì giờ nhìn ngắm tôi và những gì xảy ra nơi đây.

Ở một góc kia, người ta đang khóc.  Một đám tang đang chôn.  Có linh mục mặc áo lễ.  Lại cũng có ca đoàn hát.  Sao mà giống tôi 25 năm về trước thế.  Hoa chung quanh mộ, rồi mấy hôm nữa hoa sẽ rữa, người được thuê làm vệ sinh lại hốt đổ vào thùng rác.

Có những mộ bia không còn hình dạng.  Họ ra đi trước tôi lâu rồi.  Có người mới chôn vài năm nay, có người mười năm, có người hai mươi năm, có người cả trăm năm.  Ghê nhất là những người mới chôn.  Ngôi mộ này của một người đàn bà.  Chết đã tháng nay.  Áo quần còn mới, nhưng xác rữa rồi, lúc nhúc dòi bọ.  Chiếc quan tài còn cứng, xác trong đó phồng căng, sình rữa.  Tóc bết lại.  Áo nhung và thịt kết dính chặt lại.  Những con dòi trắng cắn loang lổ nhiều vùng vải lỗ chỗ.  Ðấy cũng là hình hài tôi 25 năm về trước.

Ngày còn sống tất cả những người đang nằm đây xum xuê từng ngọn tóc, mà bây giờ thế ư?

Tôi đi tìm xem ai là người trí thức.  Không thấy ai cả.  Chết được vài ngày, tất cả sọ người đều nồng nặc hôi thối.

Tôi đi tìm xem ai là người nổi tiếng.  Tất cả chỉ là những mảnh xương dính bùn đen đủi và toàn dòi bọ ở trong.

Tôi đi tìm xem ai là người giầu có.  Không thấy ai cả.  Tất cả đều trần trụi không còn manh áo che thân.  Tôi không thấy kim cương, vàng bạc.  Tôi tưởng người thân chôn theo, nhưng không, người ta giữ lại hết.  Người ta chỉ chôn xác thôi.

Tôi đi tìm xem ai là người lúc sống họ lên tiếng phải xây dựng Giáo Hội thế này, phải cải tổ Giáo Hội thế kia.  Không thấy ai cả.  Lúc đương thời, họ sống chết, ăn thua đủ với nhau chỉ vì “bảo vệ đức tin.”  Trong cái nghĩa trang này thân xác nào cũng hôi tanh.

Tôi lại nhìn tôi dưới ngôi mộ sâu.

Cái sọ kia ngày xưa đã bao nhiêu suy nghĩ.  Những giấc mơ ấy bay về đâu?  Còn dưới đó không?  Trái tim ôm ấp bao nhiêu tình cảm.  Cái mùi tanh hôi nồng lên khi nó rữa ra.

Tôi lại nhìn tôi dưới ngôi mộ sâu.

Tôi nghe chung quanh tôi, trăm nghìn tiếng động xèo xèo.  Nhiều xác mới chôn đang rữa. Tiếng những con bọ ăn vào xương.  Những xác chết đang xảy ra giống tôi 25 năm về trước.

Ở phía kia, đám tang đã xong.  Nhiều người đứng xa mộ để có thể ra về sớm hơn.  Họ còn nhiều việc phải làm.  Họ rất bận rộn.  Họ không muốn ở đây lâu.  Chiều xuống tối rất mau.  Người ta phải về.  Xác mới chôn nằm đó.  Vài ngày nữa sẽ có ai đó tiếc thương đem hoa ra mộ.  Rồi ba năm sau không còn ai.  Rồi 25 năm sau nếu trở về đây cũng sẽ giống tôi bây giờ.  Lần lượt ra đi theo con đường đó.  Giống nhau.

*******

Bỏ nghĩa trang, tôi đi tìm lại con đường tôi đi năm xưa.  Phần lớn còn đó nhưng chỗ này mới hơn thì chỗ kia cũ kỹ đi.  Nhiều tòa nhà bỏ trống hoang phế.  Tôi không còn gặp mấy người quen.  Một vài người tôi tìm mãi mới thấy.  Vì họ thay đổi quá nhiều rồi.  Họ chậm chạm, đau yếu.  Họ lẩn thẩn. Cái thế giới 25 năm về trước không còn.  Ðất trời còn đó.  Mặt trăng vẫn thế.  Cả gió biển và mầu xanh của sóng nữa.  Nhưng con người và thế giới lúc họ trẻ hết rồi.  Ðời họ bây giờ ai cũng lầm lũi.  Tôi đứng nhìn họ mà không muốn hỏi chuyện vì bắt họ nhớ lại những tháng ngày quá xa.  Bây giờ họ chỉ muốn thầm lặng sống qua ngày thôi.  Vài người sót lại trong viện dưỡng lão, lặng lẽ.  Người tôi quen ngày xưa, chết hầu hết rồi.

Những tờ thư cũ, tấm hình năm xưa sau khi tôi chết, có vài người giữ nó ít năm.  Ðến lúc họ chết thì kẻ sau dọn phòng không biết tôi là ai.  Tất cả vào thùng rác sau khi người đó chết ít ngày. Bây giờ tôi không còn dấu vết là bao.

Tôi đi tìm những chữ nghĩa ngày xưa tôi học.  Vất vả toan tính.  Ngày ấy nuôi bao nhiêu mộng mị ở miếng bằng ra trường. Bám vào tên tuổi muốn xã hội tặng ban.  Cần treo tấm bằng ở nơi làm việc. Chụp chung tấm hình với nhân vật tiếng tăm.  Bây giờ chả còn gì.

Ðã 25 năm rồi, tất cả đồ dùng của tôi đã biến mất.  Chiếc xe ngày xưa tôi đau buồn vì trầy vết sơn.  Ngày ấy không dám cho người khác mượn, tôi lau chùi thật bóng.  Bây giờ là bụi rác ở đâu?  Tôi đứng đây nhìn lại cuộc đời.  Tất cả qua đi như con gió thoảng mà sao ngày ấy lòng tôi bồn chồn, lo lắng, tiếc nuối những thứ này thế.

Tôi đi tìm những công trình tôi để lại.  Người để công trình này, người để công trình kia.  Tôi để lại những bài diễn văn.  Ai còn nhớ?  Họ quên ngay khi tôi rời cái mai-cô-phôn cơ mà.  Ngay khi ra khỏi phòng họp, ngay mấy phút sau.  Vậy mà hôm nay tôi đi tìm nó như một công trình để lại sao? Giật mình.  Tôi thấy mình quá ngớ ngẩn.  Vậy tôi đi tìm gì hôm nay?  Còn gì không?  Ngay cả những người tôi quen biết cũng không còn, thì tôi còn gì?  Ai mà giữ những kỷ niệm của tôi khi họ không biết tôi là ai?

Tôi không ngờ ngày lễ bạc này buồn tẻ hơn ngày tảo mộ lần thứ nhất.  Ngày ấy sau có ba năm tôi chết.  Ðứng một mình ngoài nghĩa trang, không có ai ra mộ tôi như hôm người ta chôn tôi.  Nhưng ngày ấy trở về tôi còn nhìn thấy nhiều bóng hình tôi quen.  Tôi còn gặp vài tờ thư tôi viết cho họ.  Có kẻ còn giữ tấm hình tôi.  Lần này hoang vu quá.  Trống trải.  Ngày 25 năm Lễ Bạc mà vắng thật vắng.

Bây giờ tôi hiểu, Ngày Lễ Bạc là của chính mình.  Một mình mình thôi.

Nhiều điều chết rồi mới thấy rõ.  Lúc sống sao tôi không nhìn thấy.  Chẳng hạn như tôi băn khoăn làm sao để lại công danh cho đời.  Ðời chả cần gì tôi.  Cần hay không, tiếng kêu của một cánh ve trong chiều hè trống trải mênh mông?  Chẳng hạn như tôi lo lắng ngày mai ra sao, tôi phải tích góp bao nhiêu cho đủ?  Bây giờ thấy quá rõ rồi, ngày mai, tức là bây giờ tôi đang đứng đây.  Trong nghĩa trang người ta không còn nhan sắc, người ta không cần chỗ ở.

Nếu bây giờ sống lại kiếp người, tôi sẽ rong chơi, tôi sẽ ca hát với suối xanh, tôi sẽ với mây trời cho trái tim tôi bao dung.  Nhưng trễ quá rồi.

*******

Tất cả những gì nhìn thấy đều không mang theo được khi tôi chết.  Son phấn.  Sự nghiệp.  Cũng không phải tất cả những gì thuộc tinh thần là mang theo được đâu.  Những điều thuộc tinh thần như tình yêu, lòng thù ghét, niềm kiêu hãnh, sự ghen tị, giận dữ, bao dung cũng tùy đó.  Chỉ những gì tinh thần mà thuộc về Ðức Kitô mới tồn tại.

Như vậy cuộc đời người ta phải bỏ lại tới 98 phần trăm.  Chỉ có hai phần trăm mang theo là tình yêu Chúa và bao dung với người đời.

Lúc sống, tôi quá vất vả cho 98 phần trăm cái không mang theo được.  Hôm nay nhìn lại trong ngày kỷ niệm 25 năm tôi chết.  Trở về tìm lại những bến bờ đã đi qua.  Chả còn gì.  Nếu tôi được sống lại, tôi sẽ sống như thế nào?

Hỏi mình vậy thôi, chứ tôi biết, quá trễ rồi.

Ðường tôi đi, bây giờ lại vẫn chỉ một mình, mình đi. Tôi lại nhủ lòng: Ðường đi một mình.

Lm Nguyễn Tầm Thường, S.J.