Tiếng Việt có một cụm từ rất hay: xét đoán.  Tôi thích dùng hai chữ này theo lối hài hước, đó là xét một vấn đề cho thật  kỹ, rồi cuối cùng, cũng chỉ đoán mà thôi.  Nếu kết luận chỉ là đoán, thì thường không chính xác.  Biết không chính xác nhưng nhiều người vẫn thích dùng.  Vì nghề này không cần bằng cấp, không cần giấy phép nên người ta có thể hành nghề khắp nơi.  Trong khi cụm từ “xét nghiệm,” cần công thức hóa học, và phải có bằng cấp, nên chỉ có thể được thực hành ở những nơi được phép.

Tiếng Việt còn có cụm  từ “xét nét,” ám chỉ về người quá khó tính, người hay “vạch lá tìm sâu” nơi người khác.   Người có tính xét nét thì cũng có khuynh hướng xét đoán một cách chủ quan.  Vì không có công thức như làm xét nghiệm, nên dễ kết luận sai lầm.  Bài toán xét rồi cũng chỉ đoán này dễ sai, nên tôi cần cẩn thận.

Chợ Và Đền Thờ

Phúc Âm có câu chuyện tương tự.  Người thu thuế và người biệt phái cả hai cùng lên đền thờ.  Người biệt phái kể công, người thu thuế sám hối.  Người biệt phái chỉ trích, người thu thuế  thinh lặng.  Người thu thuế xét mình dùm cho người khác, còn người thu thuế xét mình cho riêng ông.  Vì lo xét cho người khác nên ông quên xét lòng ông.  Điều buồn, là cuối cùng người biệt phái đoán sai.

Ông đoán người thu thuế là người khó được Chúa chấp nhận, vì có tội lỗi công khai, và dân chúng loại trừ.  Thế nhưng, phúc âm kể thật hay.  Trong chính giây phút mà người biệt phái chỉ trích người thu thuế, thì ở cuối đền thờ, và ngay trong tâm hồn của người thu thuế đang diễn ra một mùa sám hối trọn vẹn, và ơn Chúa đang tuôn đổ trên ông.  Không chờ đến ngày mai, không chờ cho ánh mặt trời lên, ơn thánh đến ngay lúc đó.

Ơn hoán cải của một con người diễn ra như một huyền nhiệm và không ai, dù là giới lãnh đạo tôn giáo, cũng không thể nắm bắt được điều gì đang diễn ra trong lòng của một con người.  Do đó tôi cần cẩn thận khi đánh giá một con người qua hình thức và ngay cả qua những hành vi bên ngoài của họ.

Một chi tiết thật hay khác của câu chuỵện đó là sự có mặt của người thu thuế nơi đền thờ.  Lẽ ra người biệt phái phải thắc mắc tại sao người thu thuế lại có mặt ở đây?  Thông thường, mấy người thu thuế đâu có vào đền thờ cầu nguyện.  Họ lo bận rộn đi thu tiền ngoài chợ.  Vì đa số người dân không có học, thiếu tính toán, nên mấy người thu thuế hay thêm bớt con số để kiếm tiền thêm bỏ túi, chứ lên đền thờ đâu có chút lợi nhuận nào.

Hôm nay người thu thuế có can đảm bước chân đến đền thờ, có nghĩa là lòng sám hối của anh đã trải dài từ những ngày tháng trong cuộc sống rồi.  Những đêm dài thao thức của lòng sám hối nơi anh không có phát thanh trên đài, nên không ai nhận ra, và  người biệt phái không nghe được tin vui này.  Không biết được tin vui sâu thẳm của lòng sám hối, nên ông vẫn nghĩ rằng chỉ có thái độ công chính mới làm cho đời vui.

Ông sai hai bài toán về cuộc sống: 1) xét sai về tâm hồn người khác; 2) sống niềm vui giả tạo trong thái độ công chính.  Cả hai bài toán, hôm nay tôi cần tránh.

Nguyễn Thảo Nam

http://tinvahyvong.blogspot.com/