“Anh em hãy thu lấy những mẩu bánh thừa, đừng để hư phí” (Gn. 6:12).
Với năm ngàn người ăn, không kể đàn bà và con nít (Mt. 14:21). Vậy số người phải là đông lắm. Rừng người như thế thì phải cả ngàn ổ bánh chiều đó được phát ra. Bánh nhiều như vậy tại sao Chúa lại tiếc những mẩu bánh vụn còn dư? Từ những mẩu bánh thừa mà Chúa quý hóa muốn giữ lại. Từ thái độ Chúa tiếc những miếng bánh dư. Chúng ta hãy đi tìm ý nghĩa những mẩu bánh vụn để suy niệm về thứ bánh vụn thiêng liêng.
1. Nguyên nhân của những mẩu bánh vụn
“Chúa Giêsu gọi các môn đệ đến mà bảo rằng: Ta thương đoàn dân này, vì đã ba ngày họ luôn ở với ta và họ không có gì ăn, Ta không muốn để họ nhịn đói mà về, sợ rằng họ mệt lả dọc đường” (Mt. 15:32). Phép lạ này kéo chú ý đặc biệt của cả bốn thánh sử vì được ghi lại trong cả bốn Phúc Âm (Mt. 14:13-21; Mc. 6:31-44; Lc. 9:10-17; Gn. 6:1-13). Mátthêu và Máccô còn kể thêm Chúa làm phép lạ bánh lần thứ hai nữa (Mt. 15:32-38; Mc. 8:1-10).
Vì “Ta thương đoàn dân này”, đó là nguyên nhân của câu chuyện bánh hóa ra nhiều. Tình thương của Chúa đã để đời mình rơi xuống, hạt lúa mạch rữa ra và lên bông, rồi cho thành thỏi bột. Vì “Ta không muốn để họ đói”, trái tim thương xót của Chúa như một bó đuốc đốt lên trong đêm mù đặc đói khổ để ta thấy mầu vàng thơm ngát của mùi bánh. Vì “Ta sợ rằng họ lả dọc đường”, lòng trắc ẩn của Chúa là lò lửa rực than hồng đẩy những thỏi bột chết im nở thành sự sống, rải xuống để ta đi trọn đường trần.
2. Tập nhìn ra những mẩu bánh vụn
Gọi là bánh vụn vì nó nhỏ. Bánh vụn là những miếng bánh bị bẻ ra rồi nên người ta không muốn. Vì không muốn nên thân phận những miếng bánh vụn thường là hẩm hiu. Vì nhỏ, vì vụn, vì bị coi thường nên người ta không nhìn ra những miếng bánh đó trong cuộc đời.
Nếu không có những cây cành nhỏ thì chẳng thể có rừng già. Sa mạc chỉ là nhìn những hạt cát rời trong cái nhìn chung những hạt cát. Nhìn toàn thể thì dễ hơn nhìn những phần tử trong toàn thể. Ði tìm những cái vụn, những cái bé đòi một nghệ thuật trầm lặng sâu sắc, một suy tư không thể lười biếng dễ dãi. Người ta không thể thưởng lãm được vẻ đẹp của bức tranh khi chối từ ý nghĩa của những mảng mầu lất phất một vài nét, nó nhỏ, có khi nhỏ lắm.
Bạn ước mơ một cuộc hành hương vượt núi qua đồi, đó là chiếc bánh rực vàng thơm ngát bạn mong. Nhưng làm sao cuộc hành hương chín lên màu vàng nếu đôi chân bạn đang mang thương tích. Ấy thế mà, bạn chẳng mấy khi hài lòng trong cuộc đời vì bạn đang có đôi chân mạnh khoẻ. Bạn coi đó chỉ là mẩu bánh vụn tầm thường.
Hạt sương se tròn trên nhánh lúa non. Cánh bướm dập dờn bình an. Tiếng ve sầu dệt lụa trên những tàng me đang lưa thưa buông lá thả xuống trưa hè. Bạn coi đó là những mẩu bánh vụn không muốn nhặt. Một ngày nào đó trong bốn bức tường trắng toát của bệnh viện, rồi bạn thèm một sợi nắng của tháng hạ rơi qua những chùm hoa phượng, bạn nghĩ đến thơ thẩn dưới hàng dừa, bạn muốn thả chân bên cầu ao gỗ, bạn ước ao ném một nắm cơm cho bầy vịt tranh nhau ăn. Khi mất rồi, bạn mới thấy những mẩu bánh bị coi thường rẻ rúng có hương thơm ngọt ngào. Vậy bao giờ bạn mới chấp nhận một sợi nắng, một bóng dừa, một cầu ao gỗ không phải là những mẩu bánh vụn vô ích. Từ sáng tới tối có biết bao hạnh phúc nhỏ chung quanh mà bạn không nhìn ra nên bạn coi thường. Và có khi vì coi thường nên không nhìn ra.
Có người lữ khách tò mò, muốn đến xem một vườn hoa rất lạ. Ðược tin ấy, người làm vườn nhà quê vội chặt hết vườn hoa. Khi tới, lữ khách ngỡ ngàng vì chẳng còn gì ngoài một cành hoa duy nhất. Người làm vườn trả lời cho người lữ khách ngàn dặm rằng nếu ông không chặt hết vườn hoa thì lữ khách chỉ thấy vườn hoa chứ chưa chắc đã thấy hoa.
Nhiều khi chúng ta ngang qua cánh đồng hoa mà chỉ thấy một cánh đồng màu sắc chứ không thấy hoa. Ði tìm cành hoa sót lại, chúng ta sẽ biết hoa như thế nào.
3. Không phải là bánh vụn
Chúng ta thấy Chúa quý những mẩu bánh vụn vì nó là phép lạ của Chúa. Nói cách khác, nó là ơn sủng, là sự cứu độ đến từ lòng xót thương, là tình yêu của Chúa. Ơn sủng, lòng thương xót, tình yêu là lửa. Giá trị của nó hệ tại phẩm chất hơn là số lượng. Lửa giả không đốt cháy. Lửa thật thì chỉ một ngọn đuốc cũng có thể biến thành rừng lửa bừng bừng trên đầu núi. Những vụn lửa nhỏ là những vì sao trời lấp lánh. Nhiều khi ta cần những vụn sao nhỏ hơn là mặt trời gay gắt. Cũng có khi những vì sao nhỏ không phải là những vụn lửa nhỏ mà chỉ vì ta không thể tới gần. Nó nhỏ vì nó ở xa.
Chính các môn đệ cũng nói với Thày: “Chúng tôi chỉ có năm chiếc bánh và hai con cá thôi” (Mt. 14:17). Nhưng trong số nhỏ bé khiêm tốn ấy đã ngầm chứa hàng ngàn ổ bánh khác. Họ không nhìn thấy chỉ vì họ còn ở quá xa lộ trình hiểu biết Thày.
Có khi một lời trăn trối mà cho nhau cả một lý tưởng. Có khi chỉ là dòng nước mắt tha thứ mà nâng nhau dậy khỏi vực sâu hun hút thất vọng. Nó là những mẩu vụn hôm nay, nhưng là sức sống mãnh liệt ngày mai. Khi những cành cây bị chặt ra, trồng xuống, nó là mẩu vụn bây giờ nhưng là cánh rừng của thời gian đang tới. Trong ơn sủng của Chúa, không có gì là những mẩu vụn bé nhỏ tầm thường. Tình yêu và ơn sủng là ngọn pháo bông. Khi nó tung vỡ thành trăm ngàn vụn nhỏ nó càng rực rỡ huy hoàng. Những ơn sủng hàng ngày, ở đây, ở kia, có thể là một ngày khoẻ mạnh, có thể là mâm cơm chiều có mặt cha mẹ con cái, đấy là những đốm lửa của ngọn pháo bông. Nó không bé nhỏ dư thừa. Vụn bánh không có nghĩa là bánh vụn, vì nó chứa một giá trị lớn lao trong dáng điệu nhỏ bé ấy.
Khi tấm bánh bị bẻ ra trên bàn thờ nó trở thành nhỏ bé mỏng manh, nhưng không có nghĩa tấm bánh mất đi quyền năng và ơn thánh. Nó nhỏ vì đức tin của tôi quá xa, lòng cảm nghiệm của tôi quá chật.
Khi hiến lễ đền tội cho nhân loại của Ðức Kitô trên Núi Sọ tan ra, vóc dáng Người sụp xuống, tấm bánh hy tế ấy nhỏ lại trong dáng nhỏ nhưng như nắng vỡ, lan ra, chảy trùm kín vũ trụ.
4. Hạnh phúc
Có người tự chọn suốt đời là khắc khoải khổ đau vì đi tìm những hạnh phúc lớn. Có tâm hồn đau khổ không làm gì được họ vì họ cứ đi nhặt những hạnh phúc nhỏ. Họ đi nhặt những hạnh phúc nhỏ để trải xuống thành hạnh phúc không lớn nhưng thật dài, dài trọn cuộc đời, và đời họ là hạnh phúc.
LM. Nguyễn Tầm Thường, S.J.